Yangın ve deprem gibi olası felaketlerde asansörlerin kullanılması, kabinde bulunan insanların mahsur kalması, dumandan etkilenmesi, hatta ağır yaralanma ve ölümlere kadar varabilecek acı sonuçları da beraberinde getirebilir. Bu nedenledir ki yangın durumunda asansör kullanılır mı konusu hayati önem taşımaktadır. ‘’Yangın sırasında asansör kullanmayınız.” Uyarısı, istenmeyen birçok yaralanma ve ölüm riskini de en aza indirgeyecektir.
Yangın anında hasara uğrayan asansörler çalışmayı durdurur. Bu durum meydana geldiğinde, merdivenleri kullanmak tek çözümdür. Yangın durumunda asansör kullanılır mı hakkında önem arz eden hayati faktörler şu şekildedir;
- Yangın sırasında kesinlikle asansör kullanmayınız!
- Yangın sırasında asansörde iseniz bütün düğmelere basınız
- Asansörün durduğundan emin olduğunuz katta inin
- En yakın merdivene yönelerek oradan uzaklaşın.
Yüksek katlı binalarda kullanılan asansörlerin dizaynının gerçekleştiren uzmanlardan biri olan James Fortune, gökdelen gibi yüksek katlı binaların her bir 20 katta bir olası felaket olaylarında, insanların kendini koruyup, sığınabileceği ve bekleyeceği bir acil durum alanının oluşturulması gerektiğini ifade eder.
Ancak insanlar böyle bir durumla karşılaştıklarında, beklemek istemezler. Durumun gerçekleştiği binadan, mümkün olan en kısa zamanda uzaklaşmak isterler. Yangın sırasında aşağıda bulunan tespitlerin kesinlikle yapılması gerekir;
- Sükûneti korumak,
- Yangını kimin bildireceği,
- Yangın bildirim merkezi neresi,
- Olay nasıl gerçekleşti,
- Eğer varsa bilinen yaralı sayısı,
- Yangının ne zaman başladığı,
Gökdelen tipi gibi 100 katlı bir binayı boşaltmak için gerekli olan süre, en iyi ihtimaller göz önüne alınacak olursa, 60 dk.’ dır. Bu tip binalarda vuku bulmuş yangınlarda, Yangın durumunda asansör kullanılır mı konusu farklı bir boyut kazanmaktadır. Çünkü müdahalesi erken gereken yangın, asansör kullanımını gerektirebilir. James Fortune, insanların paniğe sürüklenmeden binadan tahliyesi için uygun özellik ve tahliye için yeteri kadar asansörün yapılması gerektiğini ifade eder.
Ülkeler, diller ve asansör tipleri farklı olsa dahi insanlık için yangın uyarıları aynıdır. Mevcut realite ve kurallar gereği yangın sırasında asansörleri kullanmamalıyız ancak bu yeterli olmamaktadır. Bina yangınlarının birçoğu asansör ve kuyusu haricinde başlar.
ASAÖNSÖR YANGIN ÇIKIŞ NOKTALARI – NEDENLERİ
- Aşırı çalışma
- Elektrik kabloları
- Kumanda sistemi
- Aşırı yük
- Kovan içinde biriken yanıcı gaz
- Elektrik motorları
- Harici yangınlar nedeniyle gaz birikmesi
- Yağlı sistem üzerine yapışan hav kirleri
- Halat sistemi ve ray sistemi yağları
EN 81-72 Standartlarına göre tesis edilip üretilen asansör çeşidi, itfaiyecilerin olaya zamana müdahalesi için hayati önem taşımaktadır. Yangın sırasında merdivenle müdahale, yangın için yetersiz kalabilmektedir. Özellikle binalar gökdelen tipi ise, görülen en büyük problem, yangında müdahale ekiplerinin birbirleriyle karşılaşmasıdır.
Türkiye, Avrupa’da 70 metreden daha fazla yüksekliğe sahip 417 binayla sıralamanın zirvesindedir. Diğer ülkeler Fransa 201, Almanya 282, İngiltere ise 261 adetle sıralamada yer almaktadır. Amerika’da tahliye konusunda yapılan bir araştırmada, katılımcıların birçoğu merdiveni tercih ettiği, fakat katın yüksekliğine bağlı olarak, asansör tercihine yöneldiklerini ortaya koymuştur.
Yüksek olan binalarda acil durumlarda, Engellilerin tahliyesi için dizayn edilen özel tasarım araçlar ikinci bir kişinin yardımıyla kullanılabilmektedir.
ABD’ de her yıl yaklaşık olarak 15.000 yangın çıkmaktadır. Ortalama 60 kişi bu yangınlarda ölmekte, 930’ u yaralanmakta ve 250 Milyon Dolar kadar maddi hasar oluşmaktadır. Gökdelenlerde oluşan yangınların %69’u 4. kat ve aşağısında olan katlarda gerçekleşmektedir. Gökdelen türü binalarda çıkan bu yangınlar, diğer yangınlardan çok daha fazla ölüme, yaralanmaya ve akabinde maddi hasara yol açmaktadır.
Yangın Durumunda Asansör Kullanılır Mı Ve Tahliye Amaçlı Kullanılırsa, Emniyeti Mümkün Mü?
Bu soruya kolay bir şekilde yanıtlanamaz. Zira,
· Asansörlerin acil durumda tahliye amacıyla kullanılması yönünde belirleyen bir Emniyet Standardı ve emniyet için belge verebilecek bir kurum mevcut değildir.
· Asansörün kullanım talimatı, kurulan binanın yapısal özelliklerine bağlıdır. Binanın tasarımı, deprem ve yangına dayanıklılığı büyük önem taşımaktadır. Acil tahliye planlarının bu yönde çok daha önceden belirlenmiş olması gerekir.
· Eğer asansör ve binalar bu doğrultularda dizayn edilmiş, risk analizleri de yapılarak, sorumlular belirlenmişse kullanılabilirler.
· Gelişen teknolojiyle birlikte kullanılarak çoğu probleme çözüm oluşturulabilir.
· Problemlerin çözümleri maddi yük olarak oldukça fazla olduğu unutulmamalıdır.
· 20. kat ve üstü binalar için tahliye amaçlı asansörlerin kullanılması daha karmaşık ver zordur.
· Eski yapım binalarda bu gibi düzenlemelere gitmek, mümkün olmayacak kadar zor olur.
Yangın Durumunda Asansör Kullanılır Mı Hakkında Endişe Ve Çözümleri
Yangın durumunda asansör kullanılır mı konusunda merak edilen hayati derecede önem taşıyan endişe ve olası çözümler aşağıdaki gibidir;
1. Oluşan yangın, asansör kuyusuna ulaşmış olabilir ya da duman sızması olabilir.
Asansör kuyusu içerisine duman ve yangın sensörü konulabilir. Bu sistemler duman ve ısı etkisiyle aktif hale gelerek, asansörü kullanım dışı bırakır. Daha önceden belirlenen ve eğitime tabi tutulan kişi, acil durum söz konusuyken asansör kuyusunu kontrol ederek, uygunsa kullanımına müsaade eder. Bir uygunsuzluk durumu hâsıl olduğunda ise asansör kullanıma kapatılacaktır.
2. Yangın sebebiyle oluşan zararlar asansör kuyusunu kullanım dışı bırakabilir.
Asansör kuyusu içerisine önceden yerleştirilmiş kamera, lazer dedektör, duman ve yangın sensörü aktif hale geldiğinde, bilirkişi asansörün kullanılmasına müsaade etmez.
3. Asansör sizi yangın katına götürebilir.
· Katlara yerleştirilen duman ve yangın sensörü, yangın ve dumanı algılayabildiğinden, asansörün yangın katında durmasını önleyebilir.
· Eğitime tabi tutulan kişi, bilgi aldığında asansörün o katta durmasını engelleyebilir.
4. Asansörü böyle bir durumda birçok kişi kullanmayı isteyebileceğinden, olması gerekenden fazla yüklü olabilir.
· Asansör eksiksiz ve aşırı yük sistemine yönelik donatılmalıdır.
· Bina yönetiminin önceden hazırlanmış bir tahliye planını olmalıdır.
· Öncelik engellilerin, yaşlıların, kadın ve çocukların olmalıdır.
· Asansörün dolu olduğunu görenler merdivenleri kullanacaktır.
5. Asansörün kullanımına İtfaiyecilerin ihtiyacı olabilir.
· Asansör EN 81-72 Standartlarına göre dizayn edilmiş ise itfaiye ekibinin kullanımına önceliklidir.
· Eğer İtfaiyeye özel bir asansör değilse, durumun mühimliğine göre öncelikli olarak ekip mensupları tarafından kullanmalıdır.
6. Asansörün gelmesinin beklerken, beklenilen alan emniyetli olamayabilir.
· Duman ve yangının erişmediği güvenli bir alanda beklenmelidir.
· Asansörün gelmesi uzun sürdüyse, merdivenler tercih edilmelidir.
7. Asansör uygun olmayan bir şekilde durabilir, yolcular içeride kalabilir.
· Asansör kurulumu ya da revizesi yapılırken, acil durumlara karşı güvenlik aksamları ile donatılmış olmalıdır.
· Asansörün emniyetli olduğunu düşünmek gerekir.
8. Asansörde kalan yolcuları kurtarma amaçlı gidilecek kumanda katı ve makine dairesine giriş engellenebilir.
· Asansör kurulumu öncesinde, makina dairesi ya da kumandanın olduğu kata ulaşım yöntemi belirlenmiş olmalıdır.
· Binalar ve asansörler dizayn edilirken, riskler ve çözümleri tahayyül edilmelidir.
9. Binanın tümü yapı itibarıyla hasar görmüş olabilir.
· Bina içine ve asansör kuyusuna kamera, lazer dedektör, duman ve yangın sensörleri yerleştirilerek, bu sistemlerin nasıl kullanılacağı hakkında eğitilmiş olan kişi veya organizasyon tarafından asansör kullanıma kapatılır.
· Bina ve asansör dizayn edilirken bu gibi riskler göz önünde bulundurularak olası çözümler oluşturulmalıdır.
Risk Değerlendirmesi
· Seçilmiş olan bina sorumlusu, acil durum ve bina tahliyesiyle ilgili gerekli olan risk değerlendirmelerini uzmanlar tarafından yaptırmalı ve bu belgeler doküman haline getirilip saklanmalıdır.
· Tahliye gerçekleştirecek prosedürler bütün konuları kapsayacak bir niteliğe sahip olmalı ve gerekli sorumlular konu hakkında detaylı olarak bilgilendirilmelidir.
· Birinci tahliye planının uygulanamama riskini karşı, muhakkak ikinci bir B planı oluşturulup aynı şekilde dökümente edilmiş olmalıdır.
